Arapça’da güzellik ve temizlik gibi anlamlar taşıyan abdestin önemi, tüm Müslümanlar tarafından bilinmektedir. Müslümanların özellikle namaz başta olmak üzere günlük ibadetlerini yerine getirmek için sağlamaları gereken bir şart olan abdestin önemi, hem İslamiyetin kutsal kitabı Kur’an-ı Kerim’de hem de Hadis-i Şerif’lerde belirtilmiştir. Kur’an-ı Kerim’de yer alan Maide Suresi’nin altıncı ayetinde abdest almak özellikle vurgulanmıştır. Dinin her alanında bu kadar vurgulanması sebebiyle de hem erkekler için abdest hem de kadınlar için abdest, İslamı hakkıyla yaşamak ve ibadetleri doğru bir şekilde yerine getirmek için oldukça önemlidir. Bu sebeple de “Abdest nasıl alınır?” ve “Abdest sırası nasıldır?” gibi sorular her zaman cevabı en çok merak edilen sorular arasında yer almıştır. İşte Avrupa’nın en büyük İslami ürün pazarı Minber’in sizin için derlediği, abdest ile ilgili bilmeniz gereken her şey...
Abdest Nedir?
“Abdest nedir?” sorusunun cevabı, pek çok Müslüman tarafından bilinmektedir. Abdest almak, Müslüman kadın ve erkeklerin özellikle namaz gibi temel ve günlük ibadetleri hakkıyla yerine getirebilmeleri için günde birkaç kez yapmaları gereken bir çeşit ibadettir. Müslüman kişi abdest alarak, hem vücudunun dış dünyayla temas halinde olan bölgelerini gözle görünmeyen kirlerden temizler hem de manevi olarak günahtan arınmayı sağlamış olur. Abdest böylece, namaza durmadan önce yapılan maddi ve manevi hazırlık olarak da tanımlanabilir.
Abdest ifadesi, Arapça dilinde güzellik ve temizlik anlamları taşıyan “vudû” kelimesinden gelmektedir. Vudû kelimesi pek çok hadis kaynaklarında geçer ancak Kur’an-ı Kerim’de yer almaz. Kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim’de temizlenme ve arınma anlamında kullanılan “zekâ” ve “tuhr” kelimeleri geçmektedir. Bizim Türkçede ibadet amaçlı temizliği ifade etmek için kullandığımız abdest sözcüğü ise, aslen Farsçadan gelmektedir. Abdest kelimesi, Farsçada su anlamı taşıyan “âb” ve el anlamına gelen “dest” kelimelerinden türemiştir. Fıkıh ilminde ise abdest almak, küçük abdest olarak bildiğimiz “tahâret-i suğrâ” ve büyük abdest olarak bilinen “tahâret-i kübrâ” olarak geçer.
Abdestin Önemi ve Kökeni
Abdeste benzeyen ve dini amaçlı temizliği ifade eden pek çok temizlik çeşidi, İslâmiyet'ten önce Yahudilik ve Hristiyanlıkta da görülmektedir. Hatta eski Mısır’da, Mezopotamya ve Uzakdoğu dinlerinde de, dini ayinler öncesinde yerine getirilmesi gereken ve sembolik anlamlar taşıyan bu tarz temizliklere rastlanmaktadır. Çoğunlukla farklı dinlere mensup din adamlarının belirli olaylar ve ibadetler öncesinde yaptıkları bu temizliklerin ortak noktası, her bir dine göre değişmekle birlikte, vücudunun tamamının ya da el ve ayak gibi belirli bölgelerinin bir çeşit ritüel ile yıkanması ve temizlenmesi işlemleridir. Kutsal bir amaç için gerçekleştirildiğine inanılan bu temizlik işlemi için temiz su, tuzlu su, kutsal olduğuna inanılan bir yağ ya da bir çeşit hayvansal sıvı (Hindistan'da) kullanılmıştır.
Bizim dinimizde ise abdestin önemi, abdest ayeti olarak da bilinen Mâide suresinin 6. ayetinde şu şekilde belirtilmiştir:
“Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip- her iki topuğa kadar da ayaklarınızı yıkayın. Eğer cünüp iseniz iyice yıkanarak temizlenin. Hasta olursanız veya seferde bulunursanız veya biriniz abdest bozmaktan (def-i hacetten) gelir veya kadınlara dokunur (cinsel ilişkide bulunur) da su bulamazsanız, o zaman temiz bir toprağa yönelin. Onunla yüzlerinizi ve ellerinizi meshedin (Teyemmüm edin). Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez. Fakat o sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz.”
Abdestin önemi, pek çok Hadis-i Şerif kaynağında da vurgulanmıştır. Peygamber efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.) kıyamet gününde Müslümanların abdest almaları sebebiyle yüzlerinin, ellerinin ve ayaklarının parlayacağını söylediği bilinmektedir. Aynı zamanda abdest almanın Allahu Teala’nın günahları silmesi ve dereceleri yükseltmesi için bir vesile olduğu da hadislerde görülmektedir.
Abdest Nasıl Alınır ve Abdest Sırası Nasıldır?
Dinimizi hakkıyla yaşamamız ve ibadetlerimizi doğru bir şekilde yerine getirmemiz için önemli olan abdest ile ilgili en çok sorulan sorular, “Abdest nasıl alınır?” ve “Abdest sırası nasıl olmalıdır?” sorularıdır. Abdest sırası, erkekler için abdest ya da kadınlar için abdest olarak farklılaşmaz. Ayrıca “Abdest alırken ne söylenir?” sorusunun cevabı da bazı Müslümanlar tarafından merak edilmektedir. Abdest sırası ile şu şekilde alınır:
- Niyet: Öncelikle “Niyet ettim Allah rızası için abdest almaya” diyerek niyet edilir ve sonrasında “Bismillahirrahmanirrahim” diyerek besmele çekilir.
- Eller: Ardından üçer defa olmak üzere eller parmak uçlarından bileklere kadar yıkanır. Bu adımda aksesuarlar çıkarılmalı ve elin her yerine su değdiğinden emin olunmalıdır.
- Ağız: Sonrasında sağ el ile üç kere olmak üzere ağza su alınır ve çalkalanır.
- Burun: Ağızda olduğu gibi, sağ el ile üç kere burna su verilir ve sol el ile sümkürülür.
- Yüz: İki eli de kullanarak üç kez yüz yıkanır. Yüz bölgesinin saç çizgisinden çene altında ve kulak memelerine kadar iyice yıkandığından emin olunur.
- Kollar: Önce sağ kol olmak üzere her iki kol da üçer kere dirseklere kadar yıkanır.
- Baş: Sağ el ıslatılır ve elin içi ile parmakları kullanarak başın dörtte biri mesh edilir.
- Kulaklar: Her iki eli de kullanarak serçe parmaklar ile kulakların içi ve arkası temizlenir.
- Boyun: Yalnızca işaret, orta ve yüzük parmaklarının düş yüzeyi kullanılarak boyun bölgesi mesh edilir.
- Ayaklar: En son adımda ayaklar yıkanır. Bu aşamada öncelikle sağ ayak, bileklere kadar yıkanır. Arından sol ayak yıkanır. Bu adımda ayağın her yerinin temizlendiğinden emin olmalıdır. Bu aşama için abdest çorabı çeşitleri, günlük hayatta büyük bir kullanım kolaylığı sağlar.
Abdest Farzları
İslam dininde en önemli ibadetlerden bir tanesi olan namaz ibadeti için abdest almak çok önemlidir. Dinin temeli olarak bilinen namaz ibadeti için; sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı zamanlarında abdest almak gerekmektedir. Abdest almaksızın kılınan namazlarda, namaz kabul olmaz. Bu sebeple, abdest farzları da çoğu Müslüman tarafından merak edilir. Hanefi mezhebine göre abdest farzları dört tanedir:
- Yüzü yıkamak,
- Elleri, dirsekler de dahil olmak üzere yıkamak,
- Başın dörtte bir kısmını meshetmek,
- Ayakları bileklere kadar yıkamak.
Bu farzlar yerine getirilmediğinde, kılınan namaz ve alınan abdest sahih olarak kabul görmez.
Abdesti Bozan Şeyler
Abdest almak fiziksel bir temizlenme amacı taşısa da temelde hükmî temizlik amacı da içermektedir. Dolayısıyla abdesti bozan şeyler, bazen maddi bazen de manevi kirlilikler olarak ifade edilir. Abdesti bozan şeyler şunlardır:
- İdrar veya dışkı yollarından herhangi bir vücut sıvısının ya da gazının çıkması.
- Vücudun başka herhangi bir yerinden kanama. Şâfiî ve Mâlikîler'e göre ise idrar veya dışkı yolları hariç olmak üzere vücuttan çıkan kan veya vücut sıvıları abdesti bozmaz.
- Kusmak.
- Şuur kaybına sebep olan uyku, bayılma, sarhoşluk gibi durumlar.
- Namazda sesli bir şekilde gülmek Hanefî mezhebine göre abdesti, diğer mezheplere göre ise yalnızca namazı bozar.
- Cinsel ilişki ya da aşırı temas. Şâfiîler'e göre ise erkek ve kadının tenlerinin bir şekilde birbirine değmesi halinde abdest bozulur.
- Mazeret süresinin sona ermesi.