Gönülden geçen bir olayın gerçekleşmesi için adanan ve bu olay olduğunda kesilen kurban olan adak kurbanı, insanların en merak ettiği dini konulardan bir tanesidir. İbadet olarak kimse için yükümlülüğü bulunmayan adak kurbanı, pek çok soru işaretini de beraberinde getirir. Adak kurbanı şartları nelerdir? Adak kurbanı kimler kesemez? Adak kurbanı nasıl olur? Adak kurbanı nasıl kesilir? Adak kurbanı kimler yiyemez? Minber’in adak kurbanı ile ilgili özel olarak hazırladığı bu yazı, hem bu soruların cevaplarını vermeyi hem de adak kurbanı kesmek isteyenlere yol haritası görevi görmeyi amaçlamaktadır.
Adak Kurbanı Nedir?
Hem halk arasında hem de dini açıdan kurban denildiğinde, genellikle Kurban Bayramı’nda kesilen kurban düşünülür. Fıkıh dilinde “udhiyye” denen bu kurban, Kurban Bayramı’nın özellikle ilk gününde ve dinin usullerine uygun olarak ibadet amacıyla kesilen kurbandır. Kurban Bayram’ında kesilen kurban, gerekli şartları taşıyan kişiler için bir yükümlülüktür. Oysa dinimizde bu kurban türünden başka, yine ibadet amacıyla kesilen kurban türleri de vardır. Bu türler:
- Adak kurbanı
- Akika kurbanı
- Hedy kurbanı
- Şükür kurbanıdır.
Kurban türleri hakkında en çok sorulan soru “Adak kurbanı nedir?” sorusudur. Kurban Bayramı’nda kesilen kurbandan sonra en çok bilinen kurban türlerinden olan adak kurbanı Diyanet tarafından, Arapça’da nezir (nezr) olarak ifade edilir. Bu da fıkıhta kişinin dinen yükümlü olmadığı ama ibadet sayılan şeyi kendisi için vacip hale getirmesi anlamına gelmektedir. Bu şekilde kişi sorumluluğu olmadığı halde, farz ya da vacip olan bir ibadeti gerçekleştireceğine dair Allah’a söz verir ve bunu borç haline getirir. Basitçe açıklamak gerekirse adak adamak ve adak kurbanı kesmek dini açıdan bir gereklilik değildir ancak adak adayan kişinin istediği durum gerçekleşirse, o zaman adak kurbanını kesmek vacip olur.
Kimi alimler adak kurbanının yalnızca Allah’ın rızası için kesilmesi gerektiğini, ancak dünyevi isteklerle adakta bulunulmasının yanlış olduğunu belirtmiştir. Hatta Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) de bazı Hadis-i Şerif’lerinde adak kurbanı ile ilgili “Adak, (Allah’ın takdir buyurmuş olduğu) hiçbir olayı geri çevirmez. Sadece cimrinin malını eksiltmiş olur.” buyurmuştur. Yine de adakta bulunulduğunda adak kurbanı kesilmesi pek çok fakih tarafından vacip görülür.
Adak Kurbanı Şartları Nelerdir?
Adak kurbanı şartları, kurban türleri alanında en çok merak edilen konulardan bir tanesidir. Adak kurbanının geçerli olması için, hem kişinin kendisiyle ilgili hem de adakta bulunulan konu ile ilgili bazı şartlar vardır. Öncelikle adakta bulunacak kişinin Müslüman, zihinsel olarak sağlıklı ve yetişkin bir kişi olması gerekir. Adak kurbanı şartlarından diğerleri ise şunlardır:
- Adak kurbanı için uygun olan hayvanlar, kesilmesi farz ya da vacip kabul edilen hayvanlardır. Örneğin, horoz adamak adak kurbanı olarak kabul görmez.
- Tüm kurbanlık hayvanlarda olduğu gibi adak kurbanının da; deve ise 5 yaşını doldurmuş, sığır veya manda ise 2 yaşını doldurmuş, koyun veya keçi ise 1 yaşını doldurmuş olması gerekir.
- Hayvanın ayıptan uzak ve sağlıklı olması, kötürüm olacak kadar hasta olmaması gerekir.
- Adak kurbanını seçtikten sonra belirli duaların okunması ve tekrar niyet edilmesi gerekir.
- Adak kurbanının yoksullara dağıtılması ve dağıtımın gizli yapılması gerekir.
Adak Kurbanı Kimler Kesemez?
Adak kurbanı ile ilgili sık sorulan sorulardan biri olan “Adak kurbanı kimler kesemez?” sorusunun cevabı oldukça basittir.
- Müslüman olmayan,
- Akıl sağlığı yerinde olmayan,
- Büluğ çağına (ergenliğe) ermemiş kimseler adak kurbanı kesemez.
Adak Kurbanı Nasıl Kesilir?
Adak adanan olay gerçekleştikten sonra ilk akla gelen sorular “Adak kurbanı nasıl olur?” ve “Adak kurbanı nasıl kesilir?” sorularıdır. Bunun için ilk önce adanan hayvan seçilir ve şartları karşıladığından emin olunur. Adak kurbanı yapılacak hayvanın acı çekmemesi ve eziyet görmemesi için kesim işlemi mutlaka işinin ehli biri tarafından yapılmalıdır. Bu yüzden adak kurbanını kesecek kişiye vekalet verilir.
Adak kurbanı kesilmeden önce vekil, adak sahibine “Allah rızası için adak kurbanını kesmek için beni vekil tayin eder misin?” diye 3 kere sorar. Adak sahibi 3 seferde de “Evet, ediyorum.” cevabını verir. Ardından adak kurbanı duası olarak “Allahü ekber. Allahü ekber. La ilahe illallahu vallahu ekber. Allahü ekber ve lillahil hamd.” okunur. Sonrasında 3 kere “Bismillah” ve “Allahu ekber” denilir ve kurban kesilir.
Adak Kurbanı Ne Zaman Kesilir?
“Adak kurbanı ne zaman kesilir?” sorusu da pek çok Müslüman’ın aklını kurcalamaktadır.Bir olayın olması amacıyla adanan adak kurbanları, şartın gerçekleşmesinden sonra, zaman geçirilmeden kesilmelidir. Herhangi bir şartı bulunmayan adak kurbanları ise her zaman kesilebilir. Yine de fazla zaman kaybedilmemesi tavsiye edilir. Adak kurbanlarının kesilmesi için özel bir gün bulunmaz. Hedy kurbanında olduğu gibi belli bir yerde kesilmesi zorunluluğu da yoktur.
Adak Kurbanı Bağışı
Adak kurbanı bağışı, konu ile ilgili en önemli aşamalardan bir tanesidir. Bu konuda en çok sorulan sorulardan biri olan “Adak kurbanı kaç pay olur?” sorusunun tek bir cevabı yoktur. Adak kurbanı bağışı, muhtaç durumda ve yoksul olan kişilere yapılmalıdır. Adak kurbanı, makul bir şekilde pay edilebilir. Adak kurbanı dağıtımına başlamadan önce mutlaka, çevredeki ihtiyaç sahipleri ile ilgili araştırma yapılmalı ve etler gizlilik içinde dağıtılmalıdır.
Adak Kurbanı Kimler Yiyemez?
“Adak kurbanı kimler yiyemez?” sorusunun oldukça kesin bir cevabı vardır. Bu etten adak sahibinin kendisi, eşi, onun neslinden geldiği kişiler ve neslinin devamı olan çocuklar ile torunlar yiyemez. Ayrıca yoksul olmayan, hali vaktinde zengin kişiler de adak kurbanı yiyemez. Adak kurbanı, düğün ve mevlüt gibi toplantılarda ikram edilemez. Bu toplantılarda yoksulların yanında zenginlerin bulunabileceği önceden düşünülmelidir. Eğer yememesi gereken kişiler adak kurbanı yemiş olursa, o miktarın bedeli yoksullara verilmelidir.